Hội đồng trường: “Chìa khóa” tự chủ ĐH

Tại hội thảo về tự chủ ĐH mới đây, Thứ trư??ng Bộ GD&ĐT Bùi Văn Ga cho rằng chưa thể giao hết quyền tự chủ cho trư??ng ĐH công lập khi Hội đồng trư??ng chưa phát huy hết vai trò, khi chiến lược phát triển và hoạt động triển khai hằng ngày của trư??ng không được giám sát từ một Hội đồng trư??ng đúng nghĩa.

Ảnh minh họa

Chia sẻ của lãnh đạo Bộ GD&ĐT cho thấy ‘nút thắt’ cần giải quyết đối với mô hình quản trị ĐH tự chủ tại Việt Nam là cơ chế hoạt động của Hội đồng trư??ng trong mối quan hệ với Đảng ủy, Hiệu trư??ng, Ban Giám hiệu nhà trư??ng.

Hội đồng trư??ng “hữu danh vô thực”?

Dù đã được đề cập trong nhiều văn bản quy định về điều lệ trư??ng ĐH, CĐ, song như Thứ trư??ng Bùi Văn Ga nhìn nhận ngay cả 14 trư??ng ĐH thực hiện thí điểm tự chủ này vẫn còn trư??ng chưa có Hội đồng trư??ng như luật định, số ít trư??ng có hội đồng lại hoạt động hình thức, chưa trở thành cơ quan quy???n lực cao nhất như mong muốn.

TS. Nguyễn Thanh Sơn (ĐH Yersin Đà Lạt) nêu thực tế về hình thức Hội đồng trư??ng trong các ĐH công lập được giao quyền lực rất lớn nhưng không có quyền bầu và miễn nhiệm Hiệu trư??ng (đây là quyền của cơ quan chủ quản), do đó, Hiệu trư??ng không phải chịu trách nhiệm trư??c Hội đồng trư??ng.

Bên cạnh đó Đảng ủy trư??ng là cơ quan lãnh đạo trực tiếp, toàn diện các hoạt động của trư??ng và chưa có quy định về mối quan hệ cụ thể với Hội đồng trư??ng. Điều này dẫn đến tính hình thức của Hội đồng trư??ng.

Cùng chung quan điểm của TS. Sơn, TS Lê Viết Khuyến (Hiệp hội Các trư??ng ĐH, CĐ Việt Nam) cho rằng một trong những bất cập hiện nay là sự chồng chéo về chức năng giữa Hội đồng trư??ng và Hiệu trư??ng do cả hai đều là đại diện cho quyền sở hữu Nhà nước trong các trư??ng ĐH công lập. Phần lớn Hiệu trư??ng không muốn tiếp nhận cơ chế Hội đồng trư??ng hoặc chỉ xem như một tổ chức tư vấn.

Ngoài ra còn có thể kể đến sự trùng lắp về chức năng nhiệm vụ giữa Hội đồng trư??ng và Đảng ủy nhà trư??ng khi quyết định của Hội đồng trư??ng khác biệt với quyết định của Đảng ủy thì Hiệu trư??ng không biết tuân theo quyết định nào.

Phải xóa bỏ cơ chế “cơ quan chủ quản”

Từ kinh nghiệm quản trị ĐH tự chủ trên thế giới, GS Phạm Phụ (ĐH quốc gia TPHCM) cho biết xu thế chung các nền giáo dục thường xem, giao tự chủ ĐH và trách nhiệm xã hội cho Hội đồng trư??ng chứ không giao cho Hiệu trư??ng hay trư??ng ĐH nói chung. Chức năng của Hội đồng trư??ng là quản trị và tạo ra sự thay đổi còn chức năng của Hiệu trư??ng, Ban Giám hiệu là bảo đảm những chính sách đó được thực thi. Vì vậy, việc làm rõ chức năng và phương thức làm việc giữa Hội đồng trư??ng và Hiệu trư??ng có ý nghĩa quyết định việc thực hiện thành công tự chủ ĐH.

“Quá trình thực hiện tự chủ ĐH thực chất là quá trình chuyển giao quyền lực, lâu nay phần lớn tập trung ở bộ, cơ quan chủ quản và Hiệu trư??ng sang Hội đồng trư??ng”, GS. Phạm Phụ nhận xét.

Làm rõ hơn quan điểm này, TS. Vũ Thị Thu Thủy (Vụ Giáo dục ĐH-Bộ GD&ĐT) cho rằng Hội đồng trư??ng là cơ quan đưa ra các quyết định thể hiện ý chí của đại diện chủ sở hữu cho các nhóm lợi ích có liên quan của nhà trư??ng như cơ quan chủ quản, giảng viên, cán bộ, nhân viên, sinh viên, nhà tài trợ, người đóng thuế... Đây là cơ quan dám chấp nhận những “cải cách lớn” để tạo ra sự đổi mới thực sự; tạo nên sự phù hợp giữa quyền sử dụng của người quản lý nhà trư??ng với quyền sở hữu của các nhóm lợi ích có liên quan tới nhà trư??ng.

“Hội đồng trư??ng phải là một hội đồng có quyền quy???t định mọi chính sách của nhà trư??ng và có cơ chế kiểm soát độc lập đối với mọi hoạt động của nhà trư??ng”.

GS. Nguyễn Minh Thuyết đề nghị cần bãi bỏ ngay cơ chế bộ chủ quản, chấm dứt việc giao UBND cấp tỉnh thực hiện quản lý nhà nước đối với các cơ sở giáo dục đại học. Có như vậy thì Hội đồng trư??ng mới thực sự có quyền lực khi được quyền bầu Hiệu trư??ng, quyết định những vấn đề chiến lược, mang tính dài hạn trong phát triển ĐH. Hiệu trư??ng phải chịu trách nhiệm trư??c Hội đồng trư??ng, tập thể cán bộ viên chức nhà trư??ng thay vì trư??c cơ quan chủ quản cấp trên.

Ngoài ra, nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng cần phải làm rõ hơn mối quan hệ giữa Đảng ủy và Hội đồng trư??ng; mối quan hệ giữa Đảng ủy, Hội đồng trư??ng và Hiệu trư??ng, có như vậy Hội đồng trư??ng mới thực sự có quyền và không mang tính hình thức.

Để Hội đồng trư??ng được đặt đúng vị trí

Để giải quyết vấn đề này, trong báo cáo gửi Chính phủ về nội dung dự thảo Nghị định quy định cơ chế tự chủ của cơ sở giáo dục ĐH công lập, Bộ GD&ĐT đề xuất quy định bắt buộc các cơ sở giáo dục ĐH phải thành lập Hội đồng trư??ng với quyền được bổ nhiệm, miễn nhiệm một số vị trí lãnh đạo chủ chốt của trư??ng (Hiệu trư??ng, Phó hiệu trư??ng). Theo đó, đối với nhiệm kỳ Hội đồng trư??ng đầu tiên, các bộ chủ quản quy???t định bổ nhiệm Chủ tịch Hội đồng trư??ng lâm thời trong thời gian ngắn (6 tháng-1 năm), sau đó chỉ đạo trư??ng tổ chức bầu Chủ tịch Hội đồng chính thức. Bộ chủ quản không can thiệp vào công tác bầu Chủ tịch Hội đồng trư??ng cũng như nhân sự của nhà trư??ng.

Về việc bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng ủy nhà trư??ng, PGS. TS Nguyễn Huy Vị, Ths. Lê Bạt Sơn (ĐH Phú Yên) đề xuất ngoài việc tham gia vào thành phần Hội đồng trư??ng, Đảng ủy vẫn là cơ quan giới thiệu nhân sự các vị trí lãnh đạo chủ chốt để Hội đồng trư??ng bầu; đồng thời phương hướng lãnh đạo, nghị quyết của Đảng ủy sẽ được quán triệt và thể hiện trong các quyết định của Hội đồng trư??ng.

“Hội đồng trư??ng chỉ thực sự là cơ quan quy???n lực cao nhất trong nhà trư??ng khi đại diện cho cộng đồng xã hội. Phải từng bước xóa bỏ vai trò độc quyền chỉ đạo và quản lý của cơ quan chủ quản nếu không xóa bỏ cơ chế này thì dù có thành lập được Hội đồng trư??ng thì cũng không phát huy tác dụng.

Để bảo đảm tính khách quan của các quyết nghị của Hội đồng trư??ng (không bị chi phối bởi lợi ích cục bộ), thành phần ngoài trư??ng phải chiếm đa số. Trừ Chủ tịch Hội đồng trư??ng làm việc chuyên trách và có lương tất cả các thành viên của Hội đồng trư??ng đều hoạt động theo chế độ tự nguyện, không hưởng phụ cấp”, TS. Lê Viết Khuyến khuyến nghị.

Theo Minh Khôi/Chính Phủ